Πρόκειται για την μεγαλύτερη εκταφή που έχει γίνει μέχρι σήμερα στην Ισπανία. Μετά από τρία χρόνια ανασκαφών στην περιοχή Pico Reja στη Σεβίλλη της Ανδαλουσίας, εντοπίστηκαν χιλιάδες σκελετικά υπολείμματα που ανακτήθηκαν κατά τη διάρκεια των εργασιών της ανασκαφής. Τα σκελετικά λείψανα περίπου 1.800 ανθρώπων που δολοφονήθηκαν από το καθεστώς του Φράνκο ανασύρθηκαν από τον ομαδικό τάφο Pico Reja στη Σεβίλλη – έναν από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη . Από τις πολυάριθμες ανασκαφές που έγιναν, έχουν εντοπιστεί 10.076 σκελετικά λείψανα που αντιστοιχούν σε 1.786 άτομα και αποτελούν τον αριθμό των «δολοφονηθέντων» σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία.
Ανάμεσα στα θύματα του τάφου, δεν βρισκόταν μόνο άμαχος πληθυσμός. Αποκαλύπτονται επίσης λείψανα δημάρχων και βουλευτών της περιοχής της Ανδαλουσίας όπως του Blas Infante, που εκτελέστηκε τον Αύγουστο του 1936 και ανακηρύχθηκε Πατέρας της Ανδαλουσιανής Πατρίδας. Οι εκταφές ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2022 και το δημοτικό συμβούλιο της Σεβίλλης χρειάστηκε να αυξήσει επιπλέον τον προϋπολογισμό λόγω της μεγάλης ανακάλυψης.
Η αρχική αναζήτηση αφορούσε σε 850 άτομα που αντιτάχθηκαν στο στρατιωτικό πραξικόπημα του 1936 που είχε ως αποτέλεσμα τον Ισπανικό Εμφύλιο πόλεμο (1936-1939) με την επικράτηση της στρατιωτικής δικτατορίας του Φρανθίσκο Φράνκο. Η Σεβίλλη ήταν μια από τις επαρχίες όπου σκοτώθηκαν οι περισσότεροι, άλλωστε ήταν γνωστή η φήμη του Queipo de Llano, ενός από τους πιο αναγνωρισμένους ηγέτες του ισπανικού φασισμού για τις απανωτές εκτελέσεις δημοκρατικών, την εποχή τρόμου και το κύμα συλλήψεων και εκτελέσεων.
Σήμερα , σχεδόν 90 χρόνια μετά αποκαλύπτονται πολύ περισσότερα θύματα από τα προβλεπόμενα και οι εκταφές που γίνονται σε πολλές περιοχές της χώρας, βοηθούν στην αποκατάσταση της μνήμης όσων υποβλήθηκαν σε αντίποινα και των οικογενειών τους από το στρατιωτικό καθεστώς.
Δίνεται πλέον η δυνατότητα στους συγγενείς των θυμάτων και τις οικογένειές τους να πουν το τελευταίο αντίο στους εκλιπόντες και να τελέσουν γι αυτούς μία αξιοπρεπή κηδεία και μνημόσυνο. Τη δυνατότητα αυτή έδωσε σχετικός νόμος για την Ιστορική Μνήμη που ψήφισε η κυβέρνηση και αντίστοιχες χρηματοδοτήσεις των δήμων.
Είναι χαρακτηριστικές οι εικόνες των τελευταίων ημερών, υπερήλικων πλέον, συγγενών των θυμάτων που συγκινημένοι προσέρχονται με λουλούδια για να παραλάβουν τα λείψανα των οικείων τους. Πολλοί από αυτούς πάλευαν ολόκληρες δεκαετίες προκειμένου να πείσουν τις αρχές να ξεκινήσουν τις ανασκαφές. Η διασταύρωση των στοιχείων γίνεται μέσω DNA των συγγενών και το σκελετικά υλικό αποστέλλεται στο Τμήμα Νομικής Ιατρικής, Τοξικολογίας και Φυσικής Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Γρανάδας για την αναγνώρισή τους.
Η Ισπανία, θεωρείται η δεύτερη χώρα στον κόσμο σε ομαδικούς τάφους μετά την Καμπότζη (υπολογίζονται σε περίπου 2.000), θυμάτων όχι μόνο του ισπανικού εμφυλίου αλλά και της σαραντάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας.
Άλλωστε ένα από τα πιο γνωστά θύματα στην Ανδαλουσία, που ακόμα δεν έχει αποκαλυφθεί ο τάφος του, είναι ο οικουμενικός ποιητής Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα. Εκτελέστηκε μαζί με άλλους, το καλοκαίρι του 1936 και ετάφη σε ομαδικό τάφο που ακόμα δεν έχει εντοπιστεί έξω από τη Γρανάδα.
