Η τρομακτική φωτογραφία των παιδιών που τρέχουν να σωθούν από μια θανατηφόρα επίθεση ναπάλμ καταξιώθηκε ως μια εμβληματική εικόνα όχι μόνο του πολέμου του Βιετνάμ αλλά και του 20ού αιώνα. Ο σκοτεινός καπνός που φουντώνει πίσω τους, τα νεαρά πρόσωπα του κεντρικού θέματος της φωτογραφία είναι ζωγραφισμένα με ένα μείγμα τρόμου, πόνου και σύγχυσης. Στρατιώτες από την 25η Μεραρχία του στρατού του Νοτίου Βιετνάμ ακολουθούν από πίσω.
Τραβηγμένη έξω από το χωριό Τρανγκ Μπανγκ στις 8 Ιουνίου 1972, η φωτογραφία απαθανάτισε το τραύμα και την αδιάκριτη βία μιας σύγκρουσης που στοίχισε, σύμφωνα με ορισμένους υπολογισμούς, ένα εκατομμύριο ή περισσότερες ζωές αμάχων. Αν και ο επίσημος τίτλος της φωτογραφίας είναι «The Terror of War», (ο τρόμος του πολέμου), η φωτογραφία είναι περισσότερο γνωστή με το όνομα που της έδωσε ο κόσμος: Napalm Girl (το κορίτσι των Ναπάλμ) από τη συγκλονιστική φιγούρα του 9χρονου κοριτσιού που τρέχει γυμνό με τα εγκαύματα στο σώμα για να σωθεί από τις βόμβες.
Το κορίτσι που τελικά επέζησε από τα τραύματά του ονομάζεται Φαν Τι Κιμ Πουκ. Αυτό έγινε χάρις, εν μέρει, στον φωτογράφο του Associated Press, Νικ Ουτ, ο οποίος βοήθησε τα παιδιά αφού είχε τραβήξει την εμβληματική πλέον φωτογραφία του. Πενήντα χρόνια μετά από εκείνη τη μοιραία μέρα, ο φωτογράφος και το θέμα του βρίσκονται ακόμα σε τακτική επαφή και χρησιμοποιούν την ιστορία τους για να διαδώσουν ένα μήνυμα ειρήνης.
«Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη στιγμή», είπε η Πουκ σε μια βιντεοκλήση από το Τορόντο, όπου τώρα ζει. Το χωριό των παιδικών της χρόνων, το Τρανγκ Μπάνγκ απέχει, λιγότερο από 30 μίλια βορειοδυτικά της Σαϊγκόν (τώρα Χο Τσι Μινχ). Τότε είχε καταληφθεί από κομμουνιστικές δυνάμεις από τα βόρεια της χώρας. Σύμφωνα με ρεπορτάζ των New York Times της εποχής, ο στρατός του Νοτίου Βιετνάμ είχε περάσει τρεις ημέρες προσπαθώντας να τους εκδιώξει και να ανοίξει ξανά τον κοντινό αυτοκινητόδρομο. Εκείνο το πρωί, η Πολεμική Αεροπορία του Νότου έστειλε ελικοφόρα αεροπλάνα Skyraider για να ρίξουν σε εχθρικές θέσεις βόμβες ναπάλμ, με μια ουσία που προκαλεί σοβαρά εγκαύματα και κολλάει πάνω στο στόχο.
Η Πουκ και η οικογένειά της είχαν καταφύγει μαζί με άλλους πολίτες και στρατιώτες του Νοτίου Βιετνάμ σε έναν βουδιστικό ναό. Όταν άκουσαν τα αεροσκάφη του στρατού από πάνω, οι στρατιώτες προέτρεψαν όλους να φύγουν, φοβούμενοι μια επίθεση. Σε ένα τραγικό λάθος η ομάδα στοχοποιήθηκε ως εχθρός. «Γύρισα το κεφάλι μου και είδα τα αεροπλάνα και και τέσσερις βόμβες να προσγειώνονται», είπε η Πουκ. «Τότε, ξαφνικά, άρπαξαν όλα φωτιά, και τα ρούχα μου κάηκαν. Εκείνη τη στιγμή δεν είδα κανέναν γύρω μου, μόνο φωτιά.
«Ακόμα θυμάμαι τι σκέφτηκα», πρόσθεσε. «Σκέφτηκα: «Θεέ μου, κάηκα, θα είμαι άσχημη και οι άνθρωποι θα με βλέπουν διαφορετικά. Αλλά ήμουν τόσο τρομοκρατημένη».
Η Πουκ έσκισε ό,τι είχε απομείνει από τα ρούχα της και έτρεξε στον αυτοκινητόδρομο Route 1. Ο Βιετναμέζος φωτογράφος Ουτ, ο οποίος ήταν 21 ετών τότε, ήταν μεταξύ αρκετών δημοσιογράφων που βρίσκονταν έξω από το χωριό και περίμεναν γενικευμένες συγκρούσεις εκείνη την ημέρα. «Είδα την Κιμ να τρέχει και εκείνη (φώναξε στα βιετναμέζικα) «Πολύ καυτό! Πολύ καυτό!» είπε σε βιντεοκλήση από το Λος Άντζελες.
“Όταν τράβηξα τη φωτογραφία, είδα ότι το σώμα της είχε καεί τόσο πολύ και ήθελα να τη βοηθήσω αμέσως. Έβαλα όλο τον εξοπλισμό της μηχανής μου στον αυτοκινητόδρομο και έβαλα νερό στο σώμα της.” Στη συνέχεια ο Ουτ έβαλε τα τραυματισμένα παιδιά στο βαν του και τα οδήγησε για 30 λεπτά σε ένα κοντινό νοσοκομείο. Ομως όταν εφτασαν στο νοσοκομείο του είπαν ότι δεν υπήρχε χώρος και ότι θα έπρεπε να τους μεταφέρει στη Σαϊγκόν. Είπα: «Αν περάσει μια ώρα ακόμη, θα πεθάνει», θυμάται, προσθέτοντας ότι αρχικά φοβόταν ότι η Πουκ είχε ήδη πεθάνει στο αυτοκίνητό του του κατά τη μεταφορά.
Ο Ουτ τελικά έπεισε τους γιατρούς να τους δεχτούν, βγάζοντας το πάσο του και λέγοντάς τους ότι η εικόνα των παιδιών θα εμφανιζόταν στις εφημερίδες του κόσμου την επόμενη μέρα. (Μιλώντας στο Vanity Fair το 2015, θυμήθηκε ακριβώς τα λόγια του στο νοσοκομείο: “Αν κάποιος από αυτούς πεθάνει, θα έχετε πρόβλημα.”)
Από το νοσοκομείο, ο Ουτ πήγε στο γραφείο του Associated Press στη Σαϊγκόν για να εμφανίσει τις φωτογραφίες. Οι εικόνες του είχαν αφηγηθεί μεγάλο μέρος της ιστορίας εκείνης της ημέρας: Μια βόμβα που απαθανατίστηκε στον αέρα κάτω από ένα Skyraider, πυκνός μαύρος καπνός που αναδύθηκε από το Tράνγκ Μπάνγκ, ένα θύμα που μεταφερόταν σε ένα αυτοσχέδιο φορείο. Μια λιγότερο γνωστή φωτογραφία δείχνει τηλεοπτικά συνεργεία και στρατιώτες του Νοτίου Βιετνάμ συγκεντρωμένους γύρω από τη Πουκ, με το δέρμα της πλάτης και των χεριών της καψαλισμένα από το εύφλεκτο ζελέ που δημιούργησε το ναπάλμ,ένα τόσο αμφιλεγόμενο όπλο.
Όμως ο φωτογράφος κατάλαβε αμέσως ότι μια εικόνα ξεχώριζε ανάμεσα στις υπόλοιπες. «Όταν επέστρεψα στο γραφείο μου, ο (τεχνικός του σκοτεινού δωματίου) και όλοι όσοι είδαν τη φωτογραφία μου είπαν αμέσως ότι ήταν πολύ δυνατή και ότι η φωτογραφία αυτή θα κέρδιζε Πούλιτζερ».
Είχαν δίκιο: Ο Ουτ τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για φωτογράφιση ειδήσεων το 1973. Η εικόνα του ονομάστηκε επίσης World Press Photo of the Year αφού εμφανίστηκε στα πρωτοσέλιδα περισσότερων από 20 κορυφαίων ημερήσιων εφημερίδων των ΗΠΑ.
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν τον κρυφό ισχυρισμό ότι το «Κορίτσι του Ναπάλμ» επιτάχυνε το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ, ο οποίος συνεχίστηκε μέχρι το 1975 και είδε τους κομμουνιστές να παίρνουν τον έλεγχο του νότου της χώρας που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ.
Ούτε φάνηκε να επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την αμερικανική κοινή γνώμη, η οποία είχε ήδη στραφεί κατά της ανάμειξης των ΗΠΑ στη σύγκρουση από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 (η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στο Νότιο Βιετνάμ είχε αποσυρθεί εξ’ ολοκλήρου σχεδόν δύο δεκαετίες, από την ημέρα που ο Ουτ απαθανάτισε την εικόνα του ). Ωστόσο, η φωτογραφία έγινε σύμβολο αντιπολεμικού αισθήματος.
Η απεικόνιση της φρίκης του ναπάλμ ήταν τόσο συγκλονιστική που ο Ρίτσαρντ Νίξον αναρωτήθηκε ιδιωτικά αν ήταν στημένη. Σε ηχογραφήσεις του Λευκού Οίκου που κυκλοφόρησαν δεκαετίες αργότερα, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ υπέθεσε ότι η εικόνα είχε σκηνοθετηθεί ,μια κατηγορία που ο Ουτ είπε ότι τον είχε αναστατώσει “τόσο”.
Η Πουκ, εν τω μεταξύ, πέρασε 14 μήνες σε νοσοκομεία για να νοσηλευτεί για τα τραύματά της. Δύο από τα ξαδέρφια της είχαν σκοτωθεί στον βομβαρδισμό. «Σαν παιδί ήμουν τόσο αμήχανη, για να είμαι ειλικρινής», είπε. “Δεν μου άρεσε καθόλου αυτή η φωτογραφία. Γιατί τράβηξε τη φωτογραφία μου; Δεν ήθελα ποτέ να τη δω.”
Ονειρευόταν να γίνει γιατρός, αλλά η κομμουνιστική κυβέρνηση του Βιετνάμ την απομάκρυνε γρήγορα από την ιατρική σχολή για να τη χρησιμοποιήσει σε προπαγανδιστικές εκστρατείες. Θυμάται δημοσιογράφους που ταξίδευαν από το εξωτερικό για να ακούσουν την ιστορία της. «Επηρέασε πραγματικά την ιδιωτική μου ζωή», είπε, λέγοντας ότι μερικές φορές ήθελε να «εξαφανιστεί».
“Δεν μπορούσα να πάω στο σχολείο. Δεν μπορούσα να εκπληρώσω τα όνειρά μου. Και έτσι, κάπως το μισούσα.”
Σύμβολο ελπίδας
Μόνο αφού η Πουκ πήρε πολιτικό άσυλο από τον Καναδά το 1992, ένιωσε έμπνευση να χρησιμοποιήσει την προσωπική της τραγωδία για ευρύτερο καλό. Έγραψε ένα βιβλίο για τις εμπειρίες της και ίδρυσε το Κim Foundation International, μια φιλανθρωπική οργάνωση που παρέχει βοήθεια σε παιδιά του πολέμου. Ονομάστηκε πρέσβειρα καλής θέλησης των Ηνωμένων Εθνών το 1997 και δίνει ομιλίες σε όλο τον κόσμο για την ιστορία της ζωής της και τη δύναμη της συγχώρεσης.
Τον περασμένο μήνα, αυτή και ο Oυτ, τον οποίο εξακολουθεί να αποκαλεί χαϊδευτικά ως “θείο”, παρουσίασαν ένα αντίγραφο της φωτογραφίας στον Πάπα Φραγκίσκο στην πλατεία του Αγίου Πέτρου.
«Συνειδητοποίησα ότι, «Ουάου, αυτή η φωτογραφία έχει γίνει ένα ισχυρό δώρο για μένα , μπορώ να τη χρησιμοποιήσω για να εργαστώ για την ειρήνη, γιατί αυτή η φωτογραφία δεν με άφησε να φύγω», είπε.
“Τώρα μπορώ να κοιτάξω πίσω και να το αγκαλιάσω… Είμαι τόσο ευγνώμων που ο Ουτ μπόρεσε να καταγράψει εκείνη τη στιγμή της ιστορίας, να καταγράψει τη φρίκη του πολέμου, κάτι που μπορεί να αλλάξει ολόκληρο τον κόσμο. Και αυτή η στιγμή άλλαξε τη στάση μου και την πεποίθησή μου ότι μπορώ να κρατήσω το όνειρό μου ζωντανό για να βοηθήσω τους άλλους».
Μετά από χρόνια επεμβάσεων και θεραπείας, η Πουκ εξακολουθεί να υποφέρει από τα εγκαύματα που υπέστη εκείνη την ημέρα. Πρόσφατα υποβλήθηκε σε θεραπείες με λέιζερ στις ΗΠΑ, αν και νιώθει συνεχή πόνο λόγω των τραυματισμών της.
Αλλά, η Πουκ τώρα με δύο δικά της παιδιά, και με τη χριστιανική της πίστη παίρνει τη βοήθειά της «να προχωρήσει».
“Τώρα, 50 χρόνια μετά, είμαι τόσο ευγνώμων και δεν είμαι πια θύμα πολέμου. Είμαι επιζών και έχω την ευκαιρία να εργαστώ για την ειρήνη”.
Ο Ουτ, ο οποίος είναι πλέον συνταξιούχος, εξακολουθεί να πιστεύει στη δύναμη της φωτογραφίας συγκρούσεων. Αναφερόμενος στον πόλεμο στην Ουκρανία είπε ότι η πειθαρχία είναι «ακριβώς σημαντική τώρα όπως ήταν στο Βιετνάμ». Και ενώ οι σημερινοί αναγνώστες βομβαρδίζονται με εικόνες από διάφορες πηγές, το συνολικό αποτέλεσμα μπορεί να είναι εξίσου εντυπωσιακό με τις μοναδικές, εμβληματικές εικόνες εφημερίδων των προηγούμενων γενεών, είπε.
«Όταν έβγαζα φωτογραφίες στο Βιετνάμ, τα πράγματα ήταν πολύ πιο αργά και δεν είχαμε μέσα κοινωνικής δικτύωσης», είπε. “Τώρα, έχετε πολλές φωτογραφίες, αλλά είναι τόσο στιγμιαία, από την άποψη του να λέμε την αλήθεια και να την φέρουμε στον κόσμο, κάτι που είναι επίσης απίστευτα δυνατό.”
